La présomption contextuelle et la formation des significations entre acuité et tiédeur
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
Résumé
S’appuyer sur l’absurdité pour aborder un texte arabe éloquent – quelle que soit sa source – est en soi une forme d’absurdité. En effet, tous les textes arabes du Coran, du Hadith ou de ceux émanant d'un locuteur idéal qui n'a jamais prononcé de telles paroles, en dehors du cadre de la protestation linguistique, sont des textes qui ont des significations, que nous en soyons conscients ou non, du destinataire disposant de présomptions qui lui permettent de révéler ce qui est caché dans un texte lu.
La présomption contextuelle est l'une des présomptions les plus importantes car il n'est pas possible de dépouiller un discours de son statut. Si l'on faisait cela, on reviendrait à l'absurdité évoquée lors de ce présent article. Lorsque la présomption de statut a pris la première place dans le processus de lecture, il nous a semblé important de la choisir pour cette recherche. Ceci est d'autant plus important car la parole ne peut être comprise loin de son contexte ou de l'environnement dans laquelle elle est issue.
L'approche adoptée dans cette étude est un mélange entre la descriptive, qui examine le phénomène et définit ses éléments, et l'inductive, qui regarde ce phénomène au milieu des textes, en rassemblant ses effets sur lui.
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
Références
أحمد بن حنبل، مسند أحمد، 1421ه، مؤسسة الرسالة، بيروت.
الأعشى ميمون بن قيس، الديوان، 2008م، دار صادر، بيروت.
امرؤ القيس الكندي، الديوان، د ت، دار المعرف، القاهرة.
البخاري محمد بن إسماعيل، صحيح البخاري، 1422ه، دار طوق النجاة، بيروت.
بشار بن برد، الديوان، 1429ه، دار السلام ودار سحنون، القاهرة وتونس.
ثعلب أحمد بن يحيى، مجالس ثعلب، 2019م، دار المعارف، القاهرة.
جرير، الديوان، 2018م، دار المعارف، القاهرة.
أبو جعفر النحاس، إعراب القرآن، 1428ه، دار الحديث، القاهرة.
أبو جعفر النحاس، معاني القرآن، 1409ه، جامعة أم القرى، مكة المكرمة.
ابن جني عثمان، الخصائص، 1428ه، دار الحديث، القاهرة.
الحارث بن حلزة، الديوان، 1996م، دار صادر، بيروت.
ابن حجة الحموي، ثمرات الأوراق، د ت، مكتبة الجمهورية العربية، القاهرة.
الحريري القاسم بن علي، مقامات الحريري، د ت، دار الفكر، بيروت.
حسان بن ثابت، الديوان، 1414ه، دار الكتب العلمية، بيروت.
الخنساء تماضر بنت عمر، الديوان، 1982م، دار المسيرة، بيروت.
الدارمي عبد الله بن عبد الحمن، سنن الدارمي، 1412ه، دار المغني، المملكة العربية السعودية.
الذهبي شمس الدين، سير أعلام النبلاء، 1405ه، مؤسسة الرسالة، بيروت.
الزمخشري محمود بن عمر، الكشاف، د ت، الدار العالمية، القاهرة.
الزوزني حسين بن أحمد، شرح المعلقات السبع، 1423ه، دار إحياء التراث العربي، بيروت.
ابن سيده علي بن إسماعيل، المحكم والمحيط الأعظم، 1421ه، دار الكتب العلمية، بيروت.
الشنقيطي محمد الأمين، مذكرة في أصول الفقه، د ت، دار الحديث، القاهرة.
الطبراني سليمان بن أحمد، المعجم الكبير، 1415ه، مكتبة ابن تيمية، القاهرة.
العباسي عبد الرحيم بن أحمد، معاهد التنصيص، 2011م، عالم الكتب، بيروت.
عبد الله بن المعتز، الديوان، 1431ه، دار صادر، بيروت.
ابن عبد ربه الأندلسي، العقد الفريد، د ت، دار الكتاب العربي، بيروت.
عمرو بن كلثوم، الديوان، 1411ه، دار الكتاب العربي، بيروت.
الفرزدق، الديوان، 1427ه، دار صادر، بيروت.
ابن قتيبة الدينوري، المعاني الكبير، 1405ه، دار الكتب العلمية، بيروت.
ليلى الأخيلية، الديوان، 1431ه، دار صادر، بيروت.
مجنون ليلى قيس بن الملوح، الديوان، د ت، دار صادر، بيروت.
محمد فوزي حمزة، دواوين الشعراء العشرة، 2016م، مكتبة الآداب، القاهرة.
مسلم بن الحجاج، صحيح مسلم، د ت، دار إحياء التراث العربي، بيروت.
ابن منظور محمد بن مكرم، لسان العرب، 2004، دار صادر، بيروت.
الميداني أحمد بن محمد، مجمع الأمثال، 2010م، دار الكتب العلمية، بيروت.
أبو النجم العجلي، الديوان، 1427ه، مجمع اللغة العربية، دمشق.
أبو نواس الحسن بن هانئ، الديوان، د ت، دار صادر، بيروت.
الواقدي محمد بن عمر، مغازي الواقدي، 1989م، دار الأعلمي، بيروت.
الوأواء الدمشقي، الديوان، 1414ه، دار صادر، بيروت.
Romanized References
Al-Qurʾān al-Karīm.
Aḥmad ibn Ḥanbal. (1421 H). Musnad Aḥmad. Bayrūt: Muʾassasat al-Risāla.
al-Aʿshā, Maymūn ibn Qays. (2008). Al-Dīwān. Bayrūt: Dār Ṣādir.
Imruʾ al-Qays al-Kindī. (n.d.). Al-Dīwān. al-Qāhira: Dār al-Maʿrif.
al-Bukhārī, Muḥammad ibn Ismāʿīl. (1422 H). Ṣaḥīḥ al-Bukhārī. Bayrūt: Dār Ṭawq al-Najāh.
Bashshār ibn Burd. (1429 H). Al-Dīwān. al-Qāhira – Tūnis: Dār al-Salām wa-Dār Saḥnūn.
Thaʿlab, Aḥmad ibn Yaḥyā. (2019). Majālis Thaʿlab. al-Qāhira: Dār al-Maʿārif.
Jarīr. (2018). Al-Dīwān. al-Qāhira: Dār al-Maʿārif.
Abū Jaʿfar al-Naḥḥās. (1428 H). Iʿrāb al-Qurʾān. al-Qāhira: Dār al-Ḥadīth.
Abū Jaʿfar al-Naḥḥās. (1409 H). Maʿānī al-Qurʾān. Makka al-Mukarrama: Jāmiʿat Umm al-Qurā.
Ibn Jinnī, ʿUthmān. (1428 H). Al-Khaṣāʾiṣ. al-Qāhira: Dār al-Ḥadīth.
al-Ḥārith ibn Ḥilliza. (1996). Al-Dīwān. Bayrūt: Dār Ṣādir.
Ibn Ḥijja al-Ḥamawī. (n.d.). Thamarāt al-Awrāq. al-Qāhira: Maktabat al-Jumhūriyya al-ʿArabiyya.
al-Ḥarīrī, al-Qāsim ibn ʿAlī. (n.d.). Maqāmāt al-Ḥarīrī. Bayrūt: Dār al-Fikr.
Ḥassān ibn Thābit. (1414 H). Al-Dīwān. Bayrūt: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya.
al-Khansāʾ, Tamāḍur bint ʿAmr. (1982). Al-Dīwān. Bayrūt: Dār al-Masīra.
al-Dārimī, ʿAbd Allāh ibn ʿAbd al-Raḥmān. (1412 H). Sunan al-Dārimī. al-Mamlaka al-ʿArabiyya al-Suʿūdiyya: Dār al-Mughnī.
al-Dhahabī, Shams al-Dīn. (1405 H). Siyar Aʿlām al-Nubalāʾ. Bayrūt: Muʾassasat al-Risāla.
al-Zamakhsharī, Maḥmūd ibn ʿUmar. (n.d.). Al-Kashshāf. al-Qāhira: al-Dār al-ʿĀlamiyya.
al-Zūzunī, Ḥusayn ibn Aḥmad. (1423 H). Sharḥ al-Muʿallaqāt al-Sabʿ. Bayrūt: Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī.
Ibn Sīdda, ʿAlī ibn Ismāʿīl. (1421 H). Al-Muḥkam wa-l-Muḥīṭ al-Aʿẓam. Bayrūt: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya.
al-Shinqīṭī, Muḥammad al-Amīn. (n.d.). Mudhhakkira fī Uṣūl al-Fiqh. al-Qāhira: Dār al-Ḥadīth.
al-Ṭabarānī, Sulaymān ibn Aḥmad. (1415 H). Al-Muʿjam al-Kabīr. al-Qāhira: Maktabat Ibn Taymiyya.
al-ʿAbbāsī, ʿAbd al-Raḥīm ibn Aḥmad. (2011). Maʿāhid al-Tanṣīṣ. Bayrūt: ʿĀlam al-Kutub.
ʿAbd Allāh ibn al-Muʿtazz. (1431 H). Al-Dīwān. Bayrūt: Dār Ṣādir.
Ibn ʿAbd Rabbih al-Andalusī. (n.d.). Al-ʿIqd al-Farīd. Bayrūt: Dār al-Kitāb al-ʿArabī.
ʿAmr ibn Kulthūm. (1411 H). Al-Dīwān. Bayrūt: Dār al-Kitāb al-ʿArabī.
al-Farazdaq. (1427 H). Al-Dīwān. Bayrūt: Dār Ṣādir.
Ibn Qutayba al-Dīnawarī. (1405 H). Al-Maʿānī al-Kabīr. Bayrūt: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya.
Laylā al-Aḵīliyya. (1431 H). Al-Dīwān. Bayrūt: Dār Ṣādir.
Qays ibn al-Mulawwaḥ (Majnūn Laylā). (n.d.). Al-Dīwān. Bayrūt: Dār Ṣādir.
Ḥamza, Muḥammad Fawzī. (2016). Dawāwīn al-shuʿarāʾ al-ʿashara. al-Qāhira: Maktabat al-Ādāb.
Muslim ibn al-Ḥajjāj. (n.d.). Ṣaḥīḥ Muslim. Bayrūt: Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī.
Ibn Manẓūr, Muḥammad ibn Mukarram. (2004). Lisān al-ʿArab. Bayrūt: Dār Ṣādir.
al-Maydānī, Aḥmad ibn Muḥammad. (2010). Majmaʿ al-Amthāl. Bayrūt: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya.
Abū al-Najm al-ʿIjlī. (1427 H). Al-Dīwān. Dimashq: Majmaʿ al-Lugha al-ʿArabiyya.
Abū Nuwās, al-Ḥasan ibn Hāniʾ. (n.d.). Al-Dīwān. Bayrūt: Dār Ṣādir.
al-Wāqidī, Muḥammad ibn ʿUmar. (1989). Maghāzī al-Wāqidī. Bayrūt: Dā